آبکاری های شیمیایی (Electroless Plating)  یکی از جایگزین های مناسب و متداول به جای آبکاری های الکتریکی هستند. مزایای بسیار زیاد آبکاری های شیمیایی در کنار در کنار قیمت مقرون به صرفه در مقایسه با سایر روش های آبکاری نظیر آبکاری الکتریکی سنتی موجب محبوبیت آن ها شده است. به عنوان مثالی ساده از آبکاری شیمیایی می توان به رسوب مس بر سطح قطعه آهنی غوطه ور شده در محلول سولفات مس اشاره نمود. در طی این فرآیند یون های مس به سادگی با یون های آهن جایگزین می شوند.

شاید برایتان جالب باشد بدانید که آبکاری های شیمیایی استفاده چندانی در دنیای امروزی ندارند. علت این امر نیز توقف فرآیند آبکاری پس از پوشش دهی سطح قطعه آهنی توسط یون های مس می باشد. این موضوع موجب ایجاد لایه ای بسیار نازک شده و باعث می شود روکش ایجاد شده متخلخل بوده و در عین حال از قدرت چسبندگی قابل قبولی برخوردار نباشد.

آبکاری های شیمیایی  (Electroless Plating) تحت عنوان احیای شیمیایی نیز نام گذاری می شوند. جالب است بدانید که در این روش امکان رسوب مواد پوشش دهی بر روی سطح زیرین خود بدون به کارگیری جریان الکتریکی و با استفاده از حرارت میسر می باشد.

گفتنی است که فرآیندهای انجام شده در طی این نوع آبکاری به وسیله تعدادی واکنش شیمیایی انجام شده در محیط آبی رخ می دهد. در این دسته از آبکاری ها تجمع یون های فلزی در زاویه ها به چشم نمی خود. علت این امر نیز عدم استفاده از جریان الکتریکی می باشد. همین ویژگی موجب ایجاد لایه ای یکنواخت از پوشش بر سطح فلز مورد نظر می شود.

روش های انجام فرآیند آبکاری های شیمیایی

آبکاری های شیمیایی (Electroless Plating) یا به عبارت دیگر آبکاری های کاتالیزوری خودکار روشی به منظور پوشش دهی سطح قطعات بدون نیاز به استفاده از منبع برق خارجی می باشد. در طی انجام آبکاری شیمیایی قطعه مورد نظر را در یک محلول آبی و رسوب گذاری نیکل مستقر می سازند. این عمل موجب کاهش کاتالیزوری یون های نیکل شده و زمینه رسوب آن ها آن ها بر سطح قطعه مورد نظر و پوشش دهی آن را فراهم می سازد. همان گونه که پیش تر نیز اشاره شد، انرژی های الکتریکی هیچ گونه دخالتی در آبکاری فلزات با استفاده از این روش ندارند و این روش به صورت کاملا شیمیایی صورت می پذیرد.

شاید این سوال ذهنتان را مشغول ساخته باشد که حمام های مورد استفاده در آبکاری های شیمیایی  (Electroless Plating) حاوی چه اجزایی هستند؟

حمام های به کار گرفته شده در این روش شامل اجزایی نظیر محلول آبی، یون های فلزی ماده پوشش، عمل های احیا کننده، پایدار کننده ها و عامل های کمپلکس کننده می باشند. شرایط خاصی به منظور انجام این عملیات نیاز است که از جمله مهم ترین آن ها می توان به محدوده مشخص دمای فرآیند، میزان اسیدی و بازی بودن محلول الکترولیت، میزان غلظت یون های فلزی و همچنین عوامل افزودنی اشاره نمود. لازم به ذکر است که عوامل احیا کننده در این روش الکترون های مورد نیاز را تامین می نمایند. خوب است بدانید که یون های فلزی در این روش گیرندگان الکترون محسوب شده و وارد واکنش هایی با عوامل احیا کننده می شوند.

نکته مهم در رابطه با انجام آبکاری های شیمیایی (Electroless Plating)  ضرورت حضور کاتالیزور به منظور شروع واکنش میان یون های فلزی و عوامل احیا کننده می باشد. بنابراین به منظور آغاز واکنش میان مواد نام برده شده فعال بودن مواد پایه و یا سطوح زیر لایه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می باشد.

تکنولوژی انجام آبکاری

بنابر آن چه تا به حال گفته شد، آبکاری شیمیایی همان گونه که از نام آن پیدا است، روشی شیمیایی بوده و بدون نیاز به جریان های خارجی و تنها با به کارگیری الکترون های موجود در محلول های شیمیایی صورت می پذیرد.

کاربرد آبکاری های شیمیایی

آبکاری شیمیایی به منظور ایجاد پوششی بر روی قطعات آلومینیومی موجب پدید آمدن سطحی قابل لحیم کاری بر روی قالب ها و سنبه ها شده و به این ترتیب باعث بهبود روند کارها و سهولت در جداسازی قطعات می گردد. این دسته از آبکاری ها را همچنین برای اهداف تزیینی، مهندسی و شکل دهی نیز به کار می گیرند.

مزایا و معایب آبکاری های شیمیایی

استفاده از این روش در صنعت آبکاری فلزات به دلیل دارا بودن مزایای فراوان بسیار رواج دارد. از مهم ترین مزایای روش آبکاری های شیمیایی  (Electroless Plating) می توان به عدم وجود آند و کاهش ورود نا خالصی ها به حمام، یکنواختی چشمگیر پوشش های ایجاد شده بر سطح قطعات مورد نظر، قابلیت پوشش دهی قطعات دارای شکل های پیچیده، دارا بودن ترکیبات شیمیایی یکنواخت، مقدار ناچیز خلل در این نوع آبکاری و عدم نیاز به منبع ولتاژ اشاره نمود.

بدون شک آبکاری های شیمیایی  (Electroless Plating) نیز همچون سایر روش های آبکاری معایب خاص خود را دارد. حساسیت حمام به غلظت یون های موجود و همچنین عدم توازن در غلظت محلول موجود، وجود محدودیت در انتخاب نوع و جنس محفظه به کار گرفته شده در آبکاری به دلیل افزایش دما تا حدود ۹۰ درجه سانتی گراد، ضرورت عدم واکنش سطح محفظه مورد استفاده به عنوان کاتالیزور در حین انجام واکنش احیا و عدم توانایی کنترل سرعت فرآیند آبکاری از مهم ترین معایب این روش عنوان شده اند.

پوشش دهی فلزات بابایی

آبکاری فلزات بابایی یکی از صاحب نام ترین فعالان عرصه پوشش فلزات می باشد که با برخورداری از تناسب هزینه آبکاری فلزات و استفاده از به روز ترین روش آبکاری فلزات توانسته است در میان رقیبان خود خوش بدرخشد. اگر تناسب قیمت آبکاری فلزات در عین کیفیت و مرغوبیت نهایی محصول برایتان از اهمیت زیادی برخوردار است، پوشش دهی فلزات بابایی را فراموش نکنید!